Uvac

Potencijal planinske reke Uvac je odavno uočen, pa su tako nastale tri brane, koje su formirale tri prelepa veštačka jezera: Uvačko, Zlatarsko i Radoinjsko jezero. Uvac se nalazi između Nove Varoši i Sjenice. Izvire na 560 m nadmorske visine i protiče kroz predeo koji karakteriše specifična ruža vetrova, između severnih padina veličanstvenog Zlatara, južnih ogranaka popularnog Zlatibora i padina lekovite planine Javor.

Deo klisure reke Uvac, površine 267 hektara, na mestu koje je poznato pod nazivom Pavlovića Brod, prvi put je dobio status Specijalnog rezervata prirode 1971. godine, da bi 1995. godine teritorija rezervata bila proširena na površinu od 2717 hektara, a 2006. godine rezervat je proširen na sadašnjih 7543 hektara. Specijalni rezervat prirode Uvac predstavlja prirodno stanište zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta. Tu se nalazi čak 104 vrsta ptica, od kojih je najveća atrakcija beloglavi sup, poznat kao „čistač prirode“. Ovu klisuru nastanjuju i druge vrste lešinara, poput crnog lešinara i bele kanje, a tu su i različite vrste orlova, jastrebova, sova i drugih ptica. Posebno bogatstvo Uvca čini retka vrsta plovke, veliki ronac, čija je najveća populacija na Balkanu zabeležena upravo na Uvcu. Vodeni tok Uvca predstavlja stanište za 24 vrste riba, među kojima su: mladica, potočna i jezerska pastrmka, zlatovčica, smuđ, klena, skobalj, mrena i druge.

Krstarenje Uvcem, kroz njegove živopisne krivudave meandre, na vrhu je top liste turističke ponude Srbije. Tu reči postaju suvišne i ostaju samo samoglasnici kao znak divljenja slikovitim predelima. U mom slučaju je bilo baš tako! Svakako se ne može očekivati da se na jednom krstarenju vide sve vrste ptica koje nastanjuju ovaj rezervat, ali bila sam zadovoljna i time što sam videla čuvenog beloglavog supa kako nadgleda svoju teritoriju i kao da nas pozdravlja mahanjem krila. Iz daljine ne izgleda da je tako krupan lešinar, kao što ustvari jeste. Raspon krila beloglavog supa iznosi oko 2,8 m, a prosečna težina mu je od 7,5 do 8,5 kg, mada može dostići i 11 kg. Interesantno je da su to druželjubive ptice, koje su monogamne jer stvaraju vezu za ceo život. Ženka beloglavog supa polaže samo jedno jaje krajem januara ili početkom februara. Na jajetu leže oba roditelja od 54 do 56 dana, a mladunče ostaje u gnezdu od 110 do 130 dana. Njihovo gnežđenje je najčešće grupno, u formi kolonija parova. Hrana beloglavog supa su leševi srednjih i krupnih sisara, kao što su uginuli konji, krave, magaraci, ovce, jeleni, lisice, zečevi i sl. Kolonija beloglavog supa u kanjonu Uvac najveća je na Balkanu i jedna je od najvećih u Evropi.

Klisura Uvca je okružena šumama omorike i breze, prostranim livadama i proplancima, a posebno su interesantne njene pećine koje su do skoro bile neotkrivene. Njih odlikuje interesantan pećinski nakit u vidu stalaktita, stalagmita, stubova, draperija i drugih raznovrsnih formi. Ušački pećinski sistem, dug 6185 metara, najveći je do sada poznat pećinski sistem u Srbiji i svakako je jedan od najinteresantnijih. U sklopu ovog speleološkog objekta nalaze se Ušačka i Ledena pećina, kao i jama Bezdana. Obe pećine i jama imaju međusobno povezane kanale.

Ušačka pećina je najveća i ima dva ulaza: u selu Gornje Lopiže i u koritu Uvca. Ledena pećina je malo kraća i njen glavni kanal je gotovo paralelan glavnom kanalu Ušačke pećine. Najmanji deo Ušačkog pećinskog sistema čini jama Bezdana, čiji se ulaz nalazi na kraju doline Miletin Do. Za nju tvrde da je zanimljivija i od Ušačke i od Ledene pećine. Ja sam posetila samo Ledenu pećinu do koje smo došli brodićem. Njen ulaz se nalazi ispod strme litice i jedino je moguće posetiti je uz pratnju vodiča iz rezervata. Pošto u pećini nema stalnog osvetljenja, svako je dobio baterijsku lampu, tako da smo mogli da se divimo njenoj unutrašnjosti sa dvoranama, stubovima, okamenjenim draperijama i raznim drugim pećinskim ukrasima.

Osim Ušačkog pećinskog sistema postoje brojne druge pećine na teritoriji Specijalnog rezervata prirode Uvac, koje su različite veličine i među njima se izdvajaju Tubića pećina u selu Lopiže, Baždarska u selu Ursule i Javorska pećina u selu Bukovik, kroz koju prolazi reka ponornica koja se uliva u Zlatarsko jezero.

Okolina Uvca je pretežno kamenita sa travnatim površinama, pašnjacima i šumarcima. Sa obe strane klisure postoji nekoliko vidikovaca sa kojih se mogu videti meandri u svoj svojoj lepoti i veličini. Jedan od najboljih pogleda na Uvac pruža se sa vidikovca Molitva, kao i sa mesta u blizini Devojačke stene, za koju se vezuje legenda o devojci koja se odatle bacila zbog nesrećne ljubavi.